ბერი კენედუს მანუსკრიპტი

  ძველად მონასტრებს სწორედ რომ მიყრუებულ ადგილებში აგებდნენ ხოლმე, თითქოს იქ, სადაც ადამიანის ხელს არ წაებილწა ღვთისაგან შექმნილი. შუა საუკუნეების ჟამს ედოსში მრავალი ასეთი სავანე მოიძებნებოდა, ღვთისმსახურებასთან ერთად სწორედ იქ სუფევდა კულტურულ-საგანმანათლებლო კერაც. პატარა ბიჭები ბავშვობიდანვე ეუფლებოდნენ ანტიკურ ენებს, სწავლობდნენ წერა-კითხვასა და მარტივ მათემატიკას, ღვთისმსახურებასა და ასკეტურ ცხოვრებასაც ეჩვეოდნენ ხოლმე. მონასტერში, სადაც ეს ყველაფერი დაიწყო, თორმეტი ბერი მსახურობდა. არცერთ რუკაზე არ დაეტანათ ღვთისაგან კურთხეული ეს ულამაზესი სავანე, რომლამდეც მისასვლელი გზა ერთობ სირთულეებით იყო აღსავსე, მთების შუაგულში, მრავალი მდინარის გადალახვის შემდეგ ბაზილიკური ტიპის სამონასტრო კომპლექსი აგებულიყო, ზუსტად არავინ იცოდა, როდის დაარსდა იგი, რადგან მრავალი წლის წინათ მონასტერში გაჩენილ ხანძარს მთელი არქივი გაენადგურებინა, თავად მონასტრის ჩანაწერებთან ერთად ის უამრავი ხელნაწერი და მანუსკრიპტიც მისცემოდა ცეცხლს, ბერები წლების განმავლობაში რომ წერდნენ და ამრავლებდნენ ხოლმე, რადგან სწორედ ამ კულტურულ კერაში ხდებოდა გამოჩენილი და ცნობილი მოაზროვნეების, ანტიკური ხანის ფილოსოფოსების, საღვთო სიტყვისა და შეგონებების, ევანგელეს გადაწერა და ისტორიისთვის ამ უძვირფასესი და უმნიშვნელოვანესი ტექსტების შემონახვა. შემდეგ, მეფის შეწევნითა და დახმარებით, გადამწვარი კომპლექსი აღუდგენიათ და ახალი კელიებიც დაუმატებიათ. რესტავრირებული კომპლექსი უკვე ოთხმოც წლამდე ემსახურებოდა თავის კულტურულ საქმიანობას. მისი არქივი უძვირფასესი იყო, იქ ინახებოდა მრავალი მოაზროვნისა და შემოქმედის დიდებული ნაშრომები, იწერებოდა ორ ეგზემპლარად, ერთი სასახლეში იგზავნებოდა ხოლმე, მეორე კი აქ რჩებოდა, მონასტრის არქივებში. სწორედ ამ ბერების დამსახურება იყო ის, რომ, ერთი მხრივ, საზოგადოებას საშუალება  ჰქონდა ანტიკური დროისა თუ მაშინდელ ფილოსოფოსთა სიტყვა მოესმინა, მეორე მხრივ კი, თავად ამ ხელნაწერთა ავტორები სწორედ ამ ბერების გამო მოიხვეჭდნენ და გაითქვამდნენ სახელსაც ხოლმე. არადა, თავად ბედის ირონია იყო ის, რომ მიუხედევად საზოგადოების წერა-კითხვის უციდინარობისა, მაინც ესმოდათ და მაინც სწვდებოდნენ ამ ნაშრომთა აზრთა სიღრმეს, ხოლო ზოგნი კი, რომელთაც არათუ იცოდნენ წერა-კითხვა, არამედ თავადაც გადაეწერათ ასეთი მანუსკრიპტები, სრულებითაც ვერ იგებდნენ რას ღაღადებდა ესა თუ ის ფილოსოფოსი და რატომ იყვნენ ასეთი სახელგანთქმულნი და პოპულარულნი საზოგადოებაში.

   როგორც მემატიანე იუწყება, ბერობისკენ მიმავალ გზას ყმაწვილები ღრმა სიჭაბუკიდან ადგებოდნენ ხოლმე. ზოგიერთი მათგანი კეთილშობილური სისხლის ოჯახიდანაც კი იყო, ზოგიერთი კი პირიქით, გაჭირვებული და გაუბედურებული. პირველ შემთხვევაში თუ ბერობა ერთგავ ღირსებასა და პატივსაც ნიშნავდა, მეორე შემთხვევაში ეს გადარჩენისა და სიცოცხლის ერთადერთი საშუალება გამხდარიყო. ყოველ ღამით ლოცვის შემდეგ სანთელს რომ ჩააქრობდა და ჩალადაყრილ ქვის იატაკზე მიწვებოდა ხოლმე, სიბნელეში გარინდულს ახლაც, ორმოციოდე წლის შემდეგაც, ისევ ცხადად ახსენდებოდა როგორ მიიყვანა მამამ მონასტერში და ბერებს პატარა ბიჭის აყვანა შეავედრა. ვინ იცის ახლა სად იქნებოდა, ასე რომ არ მომხდარიყო და მონასტრის კარი მისთვის ზურგს უკან რომ მოეხურათ, სულ რაღაც 5-6 წლის იქნებოდა მაშინ, გაჭირვებისგან გაძვალტყავებული, შეშინებული დიდრონი  თვალებით. ოჯახს უჭირდა მისი შენახვა, ისედაც არასასურველი ბავშვი იყო, მაგრამ ღვთის შიშით დედამისმა მუცლის მოშლა ვერ გაბედა, მთელი ხუთი წელი მოახერხეს მისი რჩენა, ოთხი და-ძმა ჰყავდა, ბერი კენედუ ნაბოლარა იყო, როცა საქმე არჩევანზე მიდგა, სწორედ იმიტომ,რომ ის იყო ყველაზე პატარა და მალე არათუ ოჯახში შემომტანი გახდებოდა, არამედ რამდენიმე წელი თავად მასზე მოუწევდათ ზრუნვა, ადგნენ და მონასტერში გაამწესეს. ახლაც თვალწინ ედგა დედამისის აცრემლებული თვალები, ხოლო უფროსი ძმების ღიმილითა და ბედნიერებით აღსავსე მზერა, რადგან პატარა ძმის წასვლის შემდეგ მათ უფრო მეტი საკვები დარჩებოდათ ხოლმე და ძველებურად სანახევროდ შიმშილი აღარ მოუწევდათ. მონასტერში მამამ მიიყვანა, ხუთი დღე და ღამე მოდიოდნენ გაუჩერებლად. ბერებთან შვილის დატოვების შემდეგ უკან ისე გამობრუნდა, თავისი ვაჟისთვის ერთხელაც კი არ მოუხედავს, არც გულში ჩაუკრავს, არც რაიმე უთქვამს, შემდეგ კი ერთხელაც არ მოუკითხავს ის არავის, არც თავის მშობლებს, არც თავის ძმებს, მალევე დაივიწყეს და შეიძლება ითქვას, რომ გაწირეს და მოიშორეს კიდეც. ბერი კენედუ გონებაგახსნილი და ნიჭიერი მოწაფე არასდროს ყოფილა. სემინარიაში სწავლის დროსაც ყველას ჩამორჩებოდა და მარტივ არითმეტიკულ განტოლებასაც ყველაზე გვიან ხსნიდა, ხშირად არასწორადაც კიდეც. წერა-კითხვაც ყველაზე გვიან დიდი ძალისხმევით ფასად ისწავლა. მისი ერთადერთი ნიჭი ის იყო, რომ დანარჩენებისგან განსხვავებით, საკმაოდ მოხერხებული ბავშვი იყო. თუკი ბერების რაიმე დავალების შესრულებას სხვები მთელ ენერგიასა და გულისყურს უთმობდნენ, ის ყველაფერს უფრო იოლად, ნაკლები გარჯისა და ძალისხმევის გარეშე ახერხებდა ხოლმე. თავიდან ძალიან ჩაკეტილი ბავშვი იყო, ოჯახი და დედის სითბო ენატრებოდა, ბერებსაც არ ელაპარაკებოდა, ღამღამობით თავის კელიაში კედელზე მიყრდნობილს ხელები მუხლებზე შემოეხვია და ჩუმად, გულისამაჩუყებლად ტიროდა ხოლმე, მაგრამ ამას ისე მალავდა, რომ მისი ტირილი არავის გაეგონა. უბრალოდ ერთადერთი ის იყო, რომ ყველაფერს ბოლომდე მიირთმევდა, რასაც სთავაზობდნენ და თეფშზე უდებდნენ, ზოგჯერ თანატოლებსაც კი რომ რჩებოდათ რაიმე, იმასაც კენედუს აძლევდნენ და მათ ულუფასაც მადიანად შეექცეოდა ხოლმე. ამის შემდეგ სახეზე ფერიც დაეტყო და ჩავარდნილი ლოყებიც ცოტათი ამოევსო და გამოებერა, დროის გასვლასთან ერთად გაიხსნა და ზოგიერთ თანატოლთან მეგობრობაც კი დაიწყო, თუმცა ყველა მათგანი ბოლომდე როდი დარჩა ბერი, ზოგიერთმა მოწიფულ ასაკს რომ მიაღწია მონასტერი დატოვა, ზოგი სხვა მონასტერში გამწესდა, კენედუ კი არა, ის იმ სავანეში დარჩა, რომელმაც კარი გაუღო და სახლიდან გამოგდებული შეშინებული ბიჭი შეიფარა. აქტიურად ეწეოდა ღვთისმსახურებას, დღეში უძველესი ხელნაწერების გადაწერას დაახლოებით ექვს საათს მაინც უთმობდა ხოლმე, მაგრამ ერთადერთი პრობლემა ის იყო, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ყოველ ასოსა და სიტყვას სცნობდა, ხშირად მაინც არ ესმოდა და ვერ იგებდა იმას, თუ რას წერდა. თითქოსდა უბრალოდ უშინაარსო სიტყვებს წერდა, მაგრამ შემდეგ აღმოჩნდებოდა,რომ როდესაც ამ გადაწერილ მანუსკრიპტს სასახლეში გააგზავნიდა, რამდენიმე დღის შემდეგ ხელმწიფე მასთან შიკრიკს აფრენდა და პირვანდელი ავტორის მოსაძებნად დახმარებასა და ცნობების შეგროვებას სთხოვდა, ისიც დაეხმარებოდა, ეტყოდა საიდან ჩაუვარდათ მანუსკრიპტი და ვინ მოიტანა ის გადასაწერად, შემდეგ ეს პიროვნება ხელმწიფის კარზე ცხადდებოდა და დიდძალი აღიარება და აპლოდისმენტებიც ხვდებოდა წილად, სახელი უვარდებოდა, ყველა მას აქებდა და თანამედროვეობის უდიდეს მოაზროვნედ ასახელებდნენ, ბერ კენედუს კი არ ესმოდა ეს ყოველივე, ვერ ხვდებოდა რა დაეწერა იმ კაცს ასეთი, საზოგადოება უეცრად ასე რომ გააღმერთებდა ხოლმე, არადა მისი ხელნაწერი ხომ თავად წაეკითხა პირველს. ესმოდა სიტყვები და წინადადებები, მაგრამ აზრს კი ვერ სწვდებოდა და მთელი გულით შურდა იმათი, ვინც ამას ახერხებდა, არადა არც მონასტერში მიღებული განათლება აკლდა და არც უწიგნური ეთქმოდა.

   ბერები შიგადაშიგ მისიონერულ საქმიანობასაც ეწეოდნენ, დადიოდნენ სოფელ-სოფელ და ღვთის სიტყვას ღაღადებდნენ, ხალხს რწმენისაკენ მოუწოდებდნენ. ძირითადად წყვილ-წყვილად მოგზაურობდნენ, მაგრამ ზოგჯერ, თუკი მონასტერში ბევრი საქმე იყო, რომელიმე ბერს მარტოც უწევდა მისიონერული საქმიანობის შესრულება. გაზაფხული იყო აღნიშნული მისიით ბერი კენედუ ერთ-ერთ ძველ დასახლებას რომ ეწვია. ბერებს ყოველთვის დიდი პატივისცემითა და ხელგაშლილობით იღებდნენ, მონასტრისთვის ათასგვარ ძღვენსა და სურსათ-სანოვაგესაც ატანდნენ ხოლმე, ოჯახებში შეიპატიჟებდნენ და გვარიანადაც უმასპინძლდებოდნენ. ერთ-ერთ ოჯახში ყოფნის დროს ფუძის მამასახლისმა კენედუს სკივრიდან ამოღებული დამტვერილი ხელნაწერი გადასცა.

-ჩვენს ოჯახში დიდი ხანია ინახება, ჩემი დიდი პაპის პაპა მეფის კარზე მოღვაწეობდა, შიკრიკი იყო. კითხვა არც მან არ იცოდა და არც მე არ ვიცი, მაგრამ მეფესთან წერილები და ხელნაწერები დაჰქონდა. ერთი მანუსკრიპტი კი სახლში მოუტანია და სკივრში შეუნახავს, რა წერია არ ვიცით, მაგრამ რადგანაც ასე საგულდაგულოდ უფრთხილდებოდა მნიშვნელოვანი რამ უნდა იყოს, რაღაც ნაშრომს ჰგავს, არც დეპეშა და არც წერილი არაა, თავად შეატყობდით, ასობით გვერდს შეიცავს. თქვენ წაიღეთ და თუკი რამე მნიშვნელოვანია, ხალხში გაავრცელეთ, ცოდოა ამისთანა ნაშრომი სკივრში დასალპობად, - კენედუმაც დიდი ინტერესით გამოართვა ნაშრომი და თავის ძველისძველ აბგაში ჩადო. ცოტა ხნით კიდევ დარჩა იმ ოჯახში, მერე მასპინძლობისთვის მადლობა გადაუხადა და უკან გამობრუნდა. ამ საქმიანობას სამი კვირა მოანდომა, მერე კი მონასტერში დაბრუნდა. მეორე დღესვე დაიწყო მანუსკრიპტის შესწავლა, ერთი შეხედვით საკმაოდ ძველი ჩანდა, ავტორად ვინმე ანასთიმე იყო მითითებული. მთელი საღამო კითხულობდა, სანთლისა და მთვარის შუქზე ყოველ სიტყვასა და ყოველ წინადადებას გულდასმით უკირკიტებდა, მიუხედავად იმისა, რომ მანამდე არაერთი მოაზროვნისა და ფილოსოფოსის ნაშრომი წაეკითხა, ასეთი რთული ტექსტი არასდროს ენახა, ნახევარი არც ესმოდა, რას კითხულობდა. შემდეგ არქივებში ჩავიდა და ანასთიმეზე სცადა რაიმე ცნობების მოძიება, მაგრამ უშედეგოდ, თითქოს ეს კაცი არც არსებულა, მასზე არანაირი ცნობა არ მოიპოვებოდა, როგორც ჩანდა, მის არცერთ ნაშრომს არ ეხილა დღის სინათლე. კენედუ მაშინვე მაგიდას მიუჯდა, პერგამენტის ქაღალდი აიღო და მანუსკრიპტის გადაწერას შეუდგა, არავისთვის გაუმხელია ასეთი ძვირფასი ნაშრომი რომ აღმოაჩინა, გადაწერისას ბევრი სიტყვა შეცვალა, ბევრი რამ აურ-დაურია, შეიძლება ითქვას, რომ ნახევარი ტექსტი არეულ-დარეულად გადაწერა, მაგრამ ძირითადი ნაწილი მაინც უცვლელი დატოვა. როცა მორჩა, ნაწერს დიდხანს უკირკიტებდა, ბოლოს კი თავფურცელზე ავტორად ხელის აუკანკალებლად მიაწერა ბერი კენედუ. ორიგინალი მანუსკრიპტი ცეცხლში შეაგდო და ისე უყურებდა ძალიან მნიშვნელოვანი და შეიძლება ითქვას, ეპოქალური ნაშრომის ფერფლად ქცევას, რომ თვალიც არ დაუხამხამებია. მეორე დღესვე თავისი ხელნაწერი ხელმწიფის კარზე გააგზავნა, თანაც მეფისთვის წერილი დაურთო: „თქვენო ბრწყინვალებავ, ჩემი სამონასტრო საქმიანობიდან გამომდინარე, საკმაოდ ბევრი მიფიქრია რაობაზე ამა ყოფისა, ეს ნაფიქრალი კი ქაღალდზე გადმოვიტანე, თქვენი გულმხირვალე დამოკიდებულების შესახებ ამგვარი საქმიანობის მიმართ ყველას კარგად მოეხსენება, ამიტომ თავს ნება მივეცი თქვენთვისაც მეჩვენებინა და გამეზიარებინა ჩემი ნააზრევი, თუკი რაიმე ღირებულს დაინახავთ მასში, უაღრესად ბედნიერი ვიქნები, ღმერთმა დიდხანს გვიმყოფოს თქვენი თავი, ბერი კენედუ“.

  ამ ამბიდან ორი კვირა გასულიყო, როცა მონასტერში ხელმწიფის შიკრიკები გამოჩნდნენ. ბერს წერილი გადასცეს და მათთან ერთად სასახლეში გაყოლა სთხოვეს. კენედუც უყოყმანოდ დასთანხმდა. მონასტრის ბერები ამ ამბავმა ერთობ გააკვირვა და ზოგიერთი საგონებელშიც კი ჩააგდო. ხელმწიფის კარზე მოაზროვნე დიდი ზარზეიმით მიიღეს, მეფემ მისი ნაშრომის ხალხში გავრცელება ბრძანა და ერთობ აღტაცებულმა ბერს სასახლის კარზე მსახურებაც შესთავაზა, რაც უბრალო ოჯახში დაბადებული ღატაკი ბიჭისთვის ერთობ მოულოდნელი და ნამდვილად სასწაულებრივიც კი იყო. ისიც სიხარულით დასთანხმდა და საცხოვრებლად სამეფო სასახლეში გადავიდა. ბერის ანაფორა სიცოცხლის ბოლომდე არ გაუხდია, ახლა ყველაზე მეტად სწამდა ღმერთის, ვიდრე ოდესმე. სამეფო კარზე წირვას ატარებდა ხოლმე და მეფისთვის წერილებს წერდა, ვინ იცის იმის შემდეგ რამდენი ავტორის ნაშრომიდან ამოუკრებია განსხვავებული სიტყვები და წინადადებები, რის გამოც მისი ტექსტები ყოველთვის დიდ მოწონებას იმსახურებდა ხოლმე. ბერი კენედუ მთელ ედოსში ყველაზე ცნობილი ბერი გახდა, მისი ნაშრომი კი - ბერი კენედუს მანუსკრიპტი, რომელმაც მას ასეთი აღიარება მოუტანა, დღემდე ამშვენებს მრავალი ოჯახის თაროებს.

 გიორგი ჩაჩხიანი

გამოგვყევით სოციალურ ქსელშიც: ავტორი - გიორგი ჩაჩხიანი https://www.facebook.com/AuthorGiorgiChachkhiani/